Dnia 18 października br. w Szkole Podstawowej nr 2 z Oddziałami
Integracyjnymi w Cieszynie odbyło się niezwykłe spotkanie – spotkanie
z historią. Członkowie Regionalnego Koła Naukowego „Dl@
jutra” wraz z panem Krzysztofem
Neściorem, przedstawicielem Muzeum 4
Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie, zorganizowali niecodzienną
lekcję historii dla swoich kolegów z klas VI,
pt. „Siatka Armii Krajowej - Stragan”.
Spotkanie
rozpoczęła Dyrektor Szkoły Pani Renata
Chamera-Wójcik witając przybyłych na niezwykłą lekcję: Pana Dyrektora CUW Pawła Szajora, Przewodniczącego Rady Powiatu Ludwika
Kuboszka, Dyrektora Książnicy Cieszyńskiej Krzysztofa Szeląga, Przewodniczącego
Rady Rodziców Krzysztofa Heroka oraz harcmistrza Tomasza Głaska i pana Krzysztofa
Neściora, przedstawiciela Muzeum 4
Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie.
Prelekcję
dotyczącą tematyki wystawy dla młodzieży poprowadził mgr Wojciech Święs - pracownik naukowy Książnicy Cieszyńskiej. Tematem wystawy „Stragan” jest wiedeńska
grupa terenowa siatki szpiegowskiej Armii Krajowej o takim właśnie kryptonimie,
większość agentów, której stanowiły osoby pochodzące ze Śląska Cieszyńskiego
(przede wszystkim z Zaolzia). Wykraczająca zasięgiem swojej działalności daleko
poza Austrię grupa zajmowała się głównie infiltracją przemysłu niemieckiego
okupanta, zdobywając informacje nieraz ogromnej wagi. Przekazała m.in. dokładne
dane na temat tajnego ośrodka badawczego w Peenemünde na wyspie Uznam, gdzie
testowano rakiety dalekiego zasięgu V-1 i V-2 – broń, która mogła przechylić
szalę zwycięstwa w wojnie na stronę III Rzeszy. Dzięki informacjom zdobytym
przez polski wywiad, baza została zbombardowana przez lotnictwo brytyjskie, a
wprowadzenie do masowej produkcji tej niebezpiecznej broni znacząco się
opóźniło, co miało duże znaczenie w kontekście działań wojennych. Siatka
została zdekonspirowana i całkowicie rozbita w kwietniu 1943 roku. Aresztowano
wówczas ok. 100 osób należących do „Straganu“ i dziesiątki innych podejrzanych
o kontakty z grupą. Spośród nich życie straciło kilkudziesięciu agentów.
Kierownictwo siatki zostało zamordowane strzałami w potylicę w Stein 15
kwietnia 1945 roku, w czasie, gdy radzieckie wojska kończyły już zajmować
Wiedeń, a co do ostatecznego wyniku wojny nikt już nie miał najmniejszych
wątpliwości.
Po krótkim
wprowadzeniu i zapoznaniu uczniów z tematyką wystawy i prelekcji młodzież mogła
obejrzeć film dokumentalny „Bohaterowie ze Stein” („Die Helden von Stein”),
traktujący m.in. o losach wiedeńskiej komórki wywiadu Armii Krajowej „Stragan” o
kryptonimie WO-1 Południe, w skład, której wchodziło wielu mieszkańców Śląska
Cieszyńskiego.
Zarówno sposób
przedstawienia wydarzeń jak i sam film wzbudziły zainteresowanie zebranych
słuchaczy – uczniów i nauczycieli.
Druga część
spotkania spotkała się z równie żywym odbiorem. Młodzież z ciekawością oglądała
wystawę. Na ekspozycję składały się cztery plansze, na których przedstawiono
historię siatki wraz z jej tragicznym zakończeniem, przybliżono sylwetki
sześciu postaci (w tym kierownika grupy Jana Mrózka z Wędryni oraz jego
zastępcę Władysława Gojniczka z Łyżbic), poruszono kwestię upamiętnienia
bohaterów, a także zaprezentowano reprodukcje kilku wyjątkowo cennych pamiątek
ze zbiorów rodzin – poruszającego więziennego grypsu Władysława Gojniczka, w
którym prosi on najbliższych o przesłanie trucizny; miniaturowej laurki
wysłanej z więzienia przez Władysława Babińskiego do narzeczonej Hildy w
Cieszynie czy więziennego sztambucha tego ostatniego, gdzie wpisało się kilku
jego towarzyszy niedoli, którzy wkrótce mieli pożegnać się z życiem. Część
prezentowanych na planszach materiałów jest prezentowana publicznie po raz
pierwszy.
Nasza szkoła
jest pierwszą placówką w powiecie goszczącą wystawę. Powstała ona z okazji
cieszyńskiej premiery filmu dokumentalnego „Die Helden von Stein” (Bohaterowie
ze Steinu) i ściśle koresponduje z tym obrazem. Pierwszy cieszyński pokaz dokumentu
miał miejsce 9 lipca tego roku w ramach Festiwalu Filmowego „Wakacyjne Kadry”.
Wystawa przez kilka tygodni gościła wówczas na cieszyńskim Rynku. Autorem
wystawy jest pracownik Książnicy Cieszyńskiej Wojciech Święs.
„ Żywa lekcja historii” spotkała się z dużym
uznaniem, gdyż uczy trudnej historii naszego regionu w tak interesujący i
niekonwencjonalny sposób.
Zachęcamy inne
placówki oświatowe do skorzystania i zapoznania z wystawą, kontaktując się z
koordynującym przedsięwzięcie Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich w
Cieszynie.
W imieniu
uczniów, dyrekcji oraz organizatora spotkania i opiekuna Regionalnego Koła „Dl@
jutra”, p. Agaty Granda, serdecznie
dziękujemy p. Wojciechowi Święs oraz p. Krzysztofowi Neściorowi.
Reportaż ze
spotkania można obejrzeć na stronach:
